به گزارش خبر گزاری ارکا نیوز در روز جمعه، ۱۷ مرداد ۱۴۰۴، توافق صلح میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان با نظارت مستقیم آمریکا در کاخ سفید به امضا رسید؛ توافقی که به نظر بسیاری از کارشناسان، نه تنها در راستای دستیابی به صلح پایدار، بلکه با هدف تقویت حضور نظامی و استراتژیک ناتو در منطقه قفقاز جنوبی طراحی شده است. در هفته‌های اخیر، تحلیل‌ها و هشدارهای زیادی نسبت به تحرکات آمریکا در زمینه احیای طرح کریدور زنگزور مطرح شده بود؛ طرحی که اکنون با برچسب‌های مختلفی همچون «چهارراه صلح»، «کریدور ترامپ» و «کریدور سیونیک» در حال تحمیل به ساختار ژئوپلیتیکی منطقه است. در همین زمینه، در گفت‌وگو با دکتر داریوش صفرنژاد، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اوراسیا، ابعاد پنهان این توافق و تهدیدات ناشی از آن را بررسی کرده است؛ تهدیداتی که به طور مستقیم امنیت ملی ایران، و به طور غیرمستقیم روسیه، چین و حتی هند را هدف قرار داده‌اند.
دکتر صفرنژاد با اشاره به سابقه ۳۴ ساله طرح کریدور زنگزور، تأکید می‌کند که این پروژه از ابتدا در دستور کار ناتو و رژیم صهیونیستی بوده و تنها مقاومت جمهوری اسلامی ایران و روسیه مانع از اجرای آن شده است. وی می‌افزاید که نسخه جدید این طرح با برندهای مختلف، از جمله «چهارراه صلح» و «کریدور ترامپ»، تلاش دارد منطقه‌ای به طول ۴۲ کیلومتر را با پوشش هوایی، زمینی و فضایی در اختیار کنسرسیومی تحت رهبری آمریکا و ناتو قرار دهد. به گفته وی، این اقدام ارمنستان به معنای واگذاری خاک خود به مدت ۱۰۰ سال است و هدف نهایی آن قطع اتصال ایران به ارمنستان، گرجستان و دریای سیاه است. وی هشدار می‌دهد که اجرایی شدن این طرح می‌تواند به فروپاشی مسیر ژئوپلیتیکی ایران در قالب کریدور شمال-جنوب منجر شود و همچنین مسیر عبور جریان‌های عبری، تورانی، تکفیری و ناتویی را از مرزهای شمال غربی کشور هموار کند. صفرنژاد تأکید می‌کند که ایران باید با دیپلماسی چندضلعی و از طریق هماهنگی با روسیه، چین و دیگر کشورهای منطقه، از «اوکراینی‌سازی قفقاز» جلوگیری کند. وی همچنین تأکید می‌کند که دستگاه دیپلماسی باید ضمن اعلام مخالفت رسمی با واگذاری مرزهای ارمنستان به ناتو، مسیرهای اجرایی این طرح را به طور کامل مسدود کند.
متن کامل گفت‌وگو در ادامه آمده است:
خبر گزاری آرکا نیوز یکی از ابهاماتی که در پرونده زنگزور مطرح شد، نوع واکنش قدرت‌های دیگر از جمله روسیه است. با توجه به اینکه منافع مسکو درگیر این منطقه است، شما علت برخورد روس‌ها را چگونه می‌بینید؟
صفرنژاد: طرح کریدور زنگزور که حالا اسامی دیگری نیز برای آن انتخاب شده است، یک طرح ۳۴ ساله است؛ یعنی از همان ابتدای فروپاشی شوروی سابق تا استقلال جمهوری آذربایجان و ارمنستان، این طرح در دستور کار بوده است. در واقع، طرح کریدور زنگزور یک طرح آمریکایی-صهیونیستی است و دلیل اینکه در این مدت ۳۴ سال اجرایی نشده، مقاومت روسیه و جمهوری اسلامی ایران بوده است. پس باید توجه کنیم که این طرح جدیدی نیست. در گذشته، یعنی در طی این ۳۴ سال، این طرح به نام پل گوبل، سناتور آمریکایی که آن را مطرح کرده بود، شناخته می‌شد و هدف آن اتصال زمینی آذربایجان به نخجوان برای حل بحران قره‌باغ بود. این طرح پل گوبل ۷ ورژن داشت که در طی سال‌ها به روزرسانی شد، اما نتوانستند آن را اجرایی کنند. پس از سال‌ها، حالا که موضوع قره‌باغ نیز به نوعی حل شده، این طرح به‌روز شده آمریکایی‌ها تحت عنوان کریدور زنگزور شناخته می‌شود.
کریدور زنگزور؛ پروژه‌ای ۳۴ ساله با پشتوانه آمریکایی-صهیونیستی
آذری‌ها به این طرح کریدور زنگزور می‌گویند، در حالی که ارامنه آن را کریدور سیونیک می‌نامند. در روزهای اخیر این طرح تحت نام “کریدور ترامپ” در رسانه‌ها مطرح شده است. در ارمنستان نیز پاشینیان و تیمش آن را “چهارراه صلح” و راه‌های مواصلاتی به اروپا می‌خوانند.
این طرح در واقع یک پروژه مستمر است که توسط آمریکایی‌ها پیگیری می‌شود و در این مقطع زمانی در حال تبدیل به طرحی اجرایی است. سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا روس‌ها در مذاکرات مرتبط با اجرای این طرح که در چند ماه اخیر برگزار شد، نقشی فعال نداشتند؟ مهم‌ترین این مذاکرات در دهم خرداد ماه در ترکیه و در نوزدهم تیرماه در ابوظبی امارات برگزار شد و در نهایت در ۱۷ مرداد در کاخ سفید به توافق رسیدند. در این توافق، سه سند میان آذربایجان و ارمنستان با میانجیگری آمریکایی‌ها به امضا رسید.
خرس در خواب زمستانی: نگاهی به واکنش سخت‌افزاری روس‌ها
روس‌ها به خودشان “خرس” می‌گویند و این نماد قدرت سخت است. طبق باور روس‌ها، این خرس در خواب زمستانی است و وقتی از خواب بیدار می‌شود، از همه چیز سهم می‌خواهد. در حال حاضر، روس‌ها غافلگیر شده‌اند و توافق اخیر میان آذربایجان و ارمنستان در سکوت رسانه‌ای برگزار شد و احتمالاً این وضعیت ادامه خواهد داشت. بازی‌ها در قفقاز تازه آغاز شده است.
طبق توافق اخیر، اداره امور کریدور زنگزور که قبلاً قرار بود به کشورهای مختلف واگذار شود، به یک کنسرسیوم واگذار خواهد شد. این کنسرسیوم، پشت پرده آن ناتو است و در رأس آن آمریکا و انگلیس قرار دارند. در ظاهر، آمریکا، ترکیه، ارمنستان، آذربایجان، اسرائیل و اروپا درگیر این طرح هستند. جالب است که برای ۴۲ کیلومتر مسیر، این همه بازیگر فرامنطقه‌ای دخیل شده‌اند که خود نشان‌دهنده پیچیدگی این موضوع است.
این کریدور در حقیقت کریدوری آمریکایی، ناتویی، عبری، تورانی و تکفیری است که اهداف مختلفی را دنبال می‌کند. طول این کریدور ۴۲ کیلومتر در نظر گرفته شده، اما هنوز جزئیات بیشتری از آن مشخص نشده است. کنسرسیومی که مسئول اجرای این طرح است، عرض کریدور را تعیین خواهد کرد. آنطور که اعلام شده، عرض کریدور از ۵ تا ۱۵ کیلومتر خواهد بود.
کنسرسیوم ناتویی در دل قفقاز؛ واگذاری زمین، هوا و فضا به غرب
اگر این کریدور قرار باشد اتصال زمینی آذربایجان به نخجوان باشد، مسیر جاده‌ای آن با عرض ۵۰ متر و در صورت اضافه کردن راه‌آهن، به ۱۰۰ متر خواهد رسید. در صورتی که تأسیسات و پمپ‌بنزین به آن اضافه شود، عرض آن به ۱۵۰ متر می‌رسد. اما اینکه عرض کریدور ۵ تا ۱۵ کیلومتر در نظر گرفته شده، نشان‌دهنده طرحی عظیم است که قرار است هم زمین و هم هوا و فضا را در بر بگیرد. پاشینیان، در قالب این طرح ۱۰۰ ساله، اداره امور کریدور زنگزور را به کنسرسیوم آمریکایی-ناتویی واگذار کرده است. با این کار، سرزمین ارمنستان به مدت ۱۰۰ سال تحت کنترل این کنسرسیوم قرار خواهد گرفت. یکی از وعده‌هایی که داده شده این است که آذربایجان و ارمنستان به طور هم‌زمان به ناتو خواهند پیوست و حفاظت این کریدور نیز به عهده ناتو خواهد بود.
خطرات طرح و آینده قفقاز جنوبی
این کریدور زنگزور می‌تواند به تنش‌های جدی در منطقه قفقاز جنوبی منجر شود. روسیه و ایران، حریفان اصلی ناتو در این منطقه هستند و در ماه‌های آینده ممکن است شاهد تقابل‌های بیشتری باشیم. این طرح ناتویی همچنین تهدیدی جدی برای امنیت ملی ایران است و می‌تواند مسیرهای مهمی مانند کریدور شمال-جنوب ایران را از بین ببرد. در این راستا، جمهوری اسلامی باید با دیپلماسی فعال و هماهنگ با روسیه، چین و دیگر کشورهای منطقه، از اجرایی شدن این طرح جلوگیری کند.
راهکارهای ایران برای کنترل خسارت‌ها
جمهوری اسلامی باید فوراً با یک استراتژی هوشمند، دیپلماسی سیاسی و دفاعی خود را تقویت کند. ایران باید روسیه و چین را همراه خود کند و عواقب اجرایی شدن این طرح را به کشورهای منطقه گوشزد کند. در صورت اجرایی شدن این طرح، مرز ایران با ارمنستان به دست آمریکا و ناتو خواهد افتاد و مسیرهای ارتباطی ایران با گرجستان و دریای سیاه قطع خواهد شد. ایران باید بر مواضع خود پافشاری کند و از طریق دیپلماسی چندضلعی، جلوگیری از “اوکراینی‌سازی قفقاز” را به یک اولویت تبدیل کند.
نتیجه‌گیری
طرح کریدور زنگزور، معبری برای جریان‌های تکفیری، عبری، تورانی و ناتویی خواهد بود که تهدیدهایی جدی برای امنیت ملی ایران، روسیه، چین و هند به همراه خواهد داشت. ایران باید با یک دیپلماسی هوشمند و هماهنگ، اقدامات جدی برای مقابله با این تهدیدات اتخاذ کند و از اجرایی شدن این طرح جلوگیری نماید.
