زلزله کرت در ۲۲ مه ۲۰۲۵ با بزرگای M۶.۲ در دریای اژه در نزدیکی ساحل شمالی کرت، یونان رخ داد.
کانون زلزله به دلیل قرار گرفتن در کمان هلنی، منطقه‌ای با تغییر شکل شدید ناشی از فرورانش ورقه آفریقا به زیر ورقه اوراسیا، به دلیل فعالیت لرزه‌ای بالای خود شناخته شده است. این زلزله بخشی از یک سری زمین‌لرزه‌ها در این منطقه است. زلزله‌ای با بزرگای ۶.۰ در ۱۳ مه ۲۰۲۵، تقریباً در ۱۱۰ کیلومتری جنوب-جنوب شرقی کانون زلزله ۲۲ مه ۲۰۲۵ ثبت شد. این منطقه در اوایل سال ۲۰۲۵، به ویژه در اطراف جزیره آتشفشانی سانتورینی ، در حدود ۱۰۰ کیلومتری شمالغرب کانون زلزله ۲۲ مه ۲۰۲۵ فعالیت لرزه‌ای بالایی را تجربه کرده است. زلزله با بزرگای ۶.۲، با ژرفای ۶۴ کیلومتر خسارات سطحی حداقلی – به دلیل همین ژرفای زیاد – داشت. پس از این زلزله چندین پس‌لرزه با بزرگای ۳.۱ تا ۳.۵ در بیست و چهار ساعت اول متوسط رخ داد.
جزیره کرت یونان و منطقه اطراف آن یکی از فعال‌ترین مناطق لرزه‌ای اروپا است. لرزه‌خیزی این منطقه به دلیل موقعیت پیچیده زمینساختی آن، با زلزله‌های مکرر مشخص می‌شود. دریای اژه، در محل همگرایی پیچیده ورقه های زمینساختی اوراسیا، آفریقا و آناتولی بسیار لرزه خیز است. ورقه آفریقا در امتداد قوس هلنی به زیر ورقه اژه – یک ورقه کوچک از ورقه اوراسیا- فرو می‌رود و می تواند زلزله‌های ابرراندگی – مگاتراست – ایجاد کند. در شمال شرق این منطقه گسل شمال آناتولی تغییر شکل اصلی را در شمال ترکیه موجب می شود و بر توزیع تنش در دریای اژه اثر می‌گذارد . حرکت جنوب غربی ورقه اژه گسل‌های کششی – خلیج کورینش – ایجاد می‌کند که منجر به زلزله‌های متوسط تا شدید می‌شود. رویدادهای قابل توجه گذشته شامل زلزله آمورگوس ۱۹۵۶ با بزرگای ۷.۵ و زلزله ساموس ۲۰۲۰ با بزرگای ۷.۰ است. بر این اساس به احتمال سونامی را باید در هر رخداد شدید بعدی در نظر گرفت.
نبودهای لرزه‌ای در بخش‌هایی از گسل‌ها با سکون طولانی مدت در بخش‌هایی از قوس هلنیک تنش را جمع میکنند و احتمال پارگی را افزایش میدهند. انتقال تنش در زلزله‌های ساموس ۲۰۲۰ تنش را به بخش‌های گسله مجاور منتقل کرده است. در پیرامون دریای اژه شهرهایی مانند آتن، تسالونیکی و ازمیر به دلیل جمعیت متراکم و آسیب پذیری با ریسک بالایی مواجه هستند. ارتباط بین زلزله‌های سانتورینی، فعالیت بالقوه آتشفشانی و خطر وقوع زلزله یا فوران بزرگ، در قوس آتشفشانی سانتورینی – بر روی قوس آتشفشانی دریای اژه – قابل توجه است. این همبستگی در اثر فرورانش ورقه آفریقا به زیر ورقه اژه ایجاد شده است. مجمع الجزایر جزیره سانتورینی یک دهانه آتشفشانی است که از فوران فاجعه‌بار مینوسی در حدود ۱۶۰۰ سال قبل از میلاد شکل گرفته است.
زلزله‌های کوچک و کم‌ژرف (ژرف کمتر از ۱۰ کیلومتر) اغلب قبل از فوران‌ها رخ میدهند، زیرا ماگما بالا می‌آید و سنگ‌ها را می‌شکند. این زلزله‌ها به عنوان علائم هشدار دهنده بالقوه مورد بررسی قرار می‌گیرند. در سال‌های ۲۰۱۱-۲۰۱۲، سانتورینی شاهد یک موج لرزه‌ای (صدها زلزله کوچک) و تورم زمین (حدود ۱۴ سانتی‌متر بالاآمدگی) بود که نشان‌دهنده تجمع ماگما در ژرفای حدود ۴ کیلومتری بود. البته آن زمان هیچ فورانی رخ نداد. سانتورینی در نزدیکی منطقه فرورانش یونان قادر به ایجاد زلزله‌های با بزرگای بیش از ۷ مانند زلزله و سونامی آمورگوس ۱۹۵۶ با بزرگای ۷.۵ است.
زمین‌لرزه‌های بزرگ می‌توانند از لحاظ تئوری میدان‌های تنش را تغییر دهند و به طور بالقوه بر سامانه های آتشفشانی مجاور اثر بگذارند. سامانه آتشفشانی سانتورینی فعال است اما در حال حاضر در مرحله خفته قرار دارد. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی یونان (HSGME) لرزه‌خیزی، تغییر شکل و انتشار گاز در پیرامون سانتورینی را پایش می‌کند.
برآورد شده است که فوران مینوسی در ۱۶۰۰ قبل از میلاد یک رویداد نادر با بزرگای بالا با فواصل بازگشت بسیار زیاد حدود ۱۵۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ ساله بوده باشد. به هر حال زمین‌لرزه‌ها و فوران‌های کوچک تر و رخداد های با بزرگای ۶ تا ۷.۵ همچنان محتمل‌اند و بر این اساس توالی زمین‌لرزه‌ها در ماه‌های ابتدایی ۲۰۲۵ – زمستان ۱۴۰۳ و بهار ۱۴۰۴ – ممکن است به عنوان مقدمه زمین‌لرزه و فوران بزرگتر در دریای اژه در حدفاصل ترکیه و یونان -در فاصله حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتری سواحل هر دو کشور – تلقی شوند.
*زلزله شناس و استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله
۲۳۳۲۳۳
