در روزگاری نه‌چندان دور، امام خمینی (ره) در توصیف صدا و سیما فرمودند: «صدا و سیما یک دانشگاه است» اما امروز، این توصیف دیگر تنها به رادیو و تلویزیون محدود نیست.
دنیای دیجیتال، دانشگاهی گسترده‌تر و غنی‌تر از هر زمان دیگر ایجاد کرده است؛ دانشگاهی که یوتیوب، پادکست‌ها و شبکه‌های اجتماعی، ابزارهای اصلی آن هستند. با این حال، فیلتر بودن یوتیوب در ایران، دسترسی به این گنجینه‌ی بی‌پایان دانش را برای میلیون‌ها نفر دشوار کرده است. معتقدم که عدالت آموزشی در ایران
با وجود یوتیوب سریع‌تر، عمیق‌تر و موثرتر برقرار می‌شود. به هر حال جهانی شدن، مردم ما را نیز در برگرفته است و جوانان ما باید به هم نوعان و همنسلان خود در سراسر جهان کالا و خدمات بفروشند و باید با ذائقه و زبان آنها آشنا باشند پس پلتفرم‌های داخلی مثل آپارات نمی‌توانند این نقش را بازی کنند. آینده اقتصاد دنیا در گرویِ فروش نفت نخواهد بود، کالا و خدمات دیگر بر پایه محتوا و اطلاعات فروش خواهد رفت، امروز و فردا باید به جهانیان محصولاتی فروخت که نیاز به آشنایی با مشتری و سلیقه و افکار و عقایدش دارد. باید بتوان از او تخفیف گرفت یا کالا و خدمات خود را به او جذاب‌تر نشان داد، لذا باید با فرهنگ او آشنا بود.
اما یک سوال مهم: چرا آپارات و پلتفرم‌های داخلی نمی‌توانند جایگزین یوتیوب شوند؟
۱.نبود تنوع محتوا:
یوتیوب با بیش از دو میلیارد کاربر فعال و میلیون‌ها تولیدکننده محتوا از سراسر جهان، تنوعی بی‌نظیر از ویدئوهای آموزشی، علمی، هنری و سرگرمی را ارائه می‌دهد. پلتفرم‌های داخلی مانند آپارات به دلیل محدودیت‌های قانونی و فرهنگی، قادر به ایجاد چنین تنوعی نیستند.
۲. فقدان جامعه بین‌المللی:
یوتیوب یک پلتفرم جهانی است که امکان تعامل با تولیدکنندگان محتوا و مخاطبان از سراسر دنیا را فراهم می‌کند. این تعامل نه‌تنها موجب یادگیری بهتر می‌شود، بلکه بستری برای معرفی استعدادها و محتوای ایرانی به جهان فراهم می‌کند؛ قابلیتی که در آپارات وجود ندارد.
۳. کیفیت پایین زیرساخت‌ها:
یوتیوب از پیشرفته‌ترین زیرساخت‌های دیجیتال برای نمایش سریع ویدئوها، جستجوی هوشمند و تجربه کاربری بی‌نقص استفاده می‌کند. پلتفرم‌های داخلی مانند آپارات به دلیل محدودیت‌های فنی، سرعت پایین و عدم انطباق با استانداردهای جهانی، تجربه‌ای قابل مقایسه ارائه نمی‌دهند.
۴. عدم دسترسی به آموزش‌های بین‌المللی:
بخش بزرگی از محتوای یوتیوب مربوط به آموزش‌های رایگان از دانشگاه‌ها، متخصصان و کارآفرینان بین‌المللی است. این منابع، در پلتفرم‌های داخلی جایگزینی ندارند و کاربران ایرانی از آنها محروم می‌شوند. افرادی در ایران با استفاده از همین محتواهای رایگان و ترجمه آن، بسته‌های آموزشی بسیار گران‌قیمتی را به هم‌وطنان ما می‌فروشند، در حالی که در صورت جریان آزاد اطلاعات، چنین بازار زردی برچیده خواهد شد.
۵. نبود سیستم درآمدزایی قوی:
یوتیوب با مدل درآمدزایی پیشرفته، انگیزه بزرگی برای تولیدکنندگان محتوا ایجاد می‌کند. اما آپارات و دیگر پلتفرم‌های داخلی، به دلیل نبود سیستم مالی شفاف و سودآور، در جذب تولیدکنندگان حرفه‌ای ناتوان هستند. چندی است که آپارات هم درصدد ایجاد منفعت مالی برای تولیدکنندگان محتوا از محل پذیرش آگهی تبلیعاتی بوده است ولی تا امروز چنین چیزی به صورت قابل ملاحظه شکل نگرفته است.
در نتیجه:
پلتفرم‌های داخلی، هرچند تلاش می‌کنند فضایی برای تولید محتوا ایجاد کنند، اما به دلیل نبود تنوع جهانی، زیرساخت مناسب و تعاملات بین‌المللی، نمی‌توانند جایگزین یوتیوب شوند. دسترسی آزاد به یوتیوب، نه‌تنها برای یادگیری و پیشرفت، بلکه برای تعامل با دنیای جهانی ضروری است.
یوتیوب: پلی برای یادگیری مهارت‌های اساسی
یوتیوب نه‌تنها مکانی برای تفریح و سرگرمی، بلکه منبعی قدرتمند برای آموزش و یادگیری است. کانال‌های آموزشی یوتیوب، از آموزش ریاضیات و علوم پایه گرفته تا مهارت‌های فنی و کاربردی، به شکل رایگان یا با هزینه‌ای ناچیز در دسترس هستند.
از روش پوست گرفتن انبه تا تعمیر سشوار و معرفی خودرو و آموزش زبان و نحوه معامله‌گری در بورس و بازارهای مالی تا فیلم اعمال جراحی خاص را در یوتیوب می‌توان یافت. دوره‌های جراحی مفیدی که برای گذراندن کلاس و دوره آنها باید هزینه کلان سفر به خارج و خروج ارز از کشور را به تن خرید.
به‌عنوان مثال، بسیاری از دانش‌آموزان ایرانی که از سیستم آموزشی محدود و گاهی ناکارآمد رنج می‌برند، می‌توانند از ویدئوهای یوتیوب برای درک مفاهیم پیچیده ریاضی، فیزیک و شیمی استفاده کنند. استادان برجسته در سراسر دنیا، بدون هیچ محدودیتی، دانش خود را از طریق یوتیوب به اشتراک می‌گذارند.
این محتوا، نه‌تنها به یادگیری کمک می‌کند، بلکه علاقه‌مندی به علوم پایه را در نسل جدید تقویت می‌کند.
هوش مصنوعی و یوتیوب:
یوتیوب همچنین بستری برای یادگیری درباره هوش مصنوعی است، حوزه‌ای که در حال شکل‌دهی به آینده جهان است. ویدئوهای آموزشی مربوط به برنامه‌نویسی، یادگیری ماشین و تحلیل داده‌ها، به کاربران امکان می‌دهد تا وارد این عرصه شوند. در کشوری مانند ایران که همچنان از بسیاری از ابزارهای تکنولوژیک عقب مانده‌ایم، فیلتر کردن یوتیوب، ما را به مصرف‌کننده صرف تکنولوژی محدود می‌کند.
چرا فیلتر کردن اشتباه است؟
نخست این‌که: انسان از هرچه منع شود، به آن حریص‌تر می‌شود: «الْانْسانُ حَریصٌ عَلی ما مُنعَ مِنْهُ»؛ این جمله کهن حقیقتی ساده اما مهم را بازگو می‌کند. فیلتر کردن یوتیوب و دیگر پلتفرم‌ها، نوجوانان و جوانان را نه‌تنها از آنها دور نکرده، بلکه اشتیاق دسترسی به آنها را افزایش داده است. استفاده از ابزارهای فیلترشکن در بین کاربران ایرانی، خود گواهی بر این واقعیت است. هزینه استفاده از فیلترشکن را نیز در این موضوع باید لحاظ کرد.
دوم. از دست دادن فرصت‌های یادگیری:
همان‌طور که زمین‌های خاکی فوتبال، جایی برای پرورش استعدادهای فوتبالی ایران بودند، یوتیوب می‌تواند بستری برای کشف و تقویت استعدادهای دیجیتال نسل جدید باشد. وقتی دسترسی به منابع آزاد یادگیری محدود شود، جوانان از فرصت‌هایی که می‌توانند آینده‌شان را شکل دهند محروم می‌مانند.
سوم. فرصت‌سازی برای رشد داخلی:
اگر یوتیوب در ایران رفع فیلتر شود، تولیدکنندگان محتوای ایرانی می‌توانند به راحتی وارد این عرصه شوند و محتوای آموزشی و فرهنگی را به زبان فارسی ارائه دهند. این اقدام نه‌تنها باعث تولید دانش بومی می‌شود، بلکه اقتصاد دیجیتال کشور را نیز تقویت می‌کند.
چهارم. رقابت با پلتفرم‌های مخرب‌تر:
نسل جدید به دلیل حوصله کم در دیدن محتوای طولانی، به سمت پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و تیک‌تاک سوق یافته‌اند که اغلب محتوای کوتاه، سطحی و گاه غیرآموزشی تولید می‌کنند. اگر یوتیوب رفع فیلتر شود، می‌توان آن را به عنوان جایگزینی جدی و جذاب برای یادگیری و توسعه فردی معرفی کرد.
چرا دیر شدن خطرناک است؟
در جهانی که تکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت است، هر روز تأخیر در ورود جدی به عرصه‌های دیجیتال و هوش مصنوعی، به معنای از دست دادن فرصت‌های حیاتی است. کشورهایی که امروز دسترسی آزاد به دانش و ابزارهای دیجیتال دارند، فردا تولیدکنندگان تکنولوژی خواهند بود. اما ما با سیاست‌های محدودکننده، همچنان مصرف‌کننده باقی خواهیم ماند.
نتیجه‌گیری: فردا بسیار دیر است
فیلتر کردن یوتیوب، نه‌تنها دسترسی به دانش جهانی را محدود کرده، بلکه سرعت رشد و توسعه نسل جدید را نیز کند کرده است. همان‌طور که زمین‌های خاکی باعث شدند فوتبال ایران در آسیا جایگاهی کسب کند، یوتیوب و پلتفرم‌های مشابه نیز می‌توانند بستری برای رشد علمی و تکنولوژیک کشور باشند.
رفع فیلتر یوتیوب، تنها یک سیاست‌گذاری نیست؛ بلکه گامی به سوی آینده‌ای روشن‌تر است، آینده‌ای که در آن دانش آزاد، فرصت‌های برابر و پیشرفت تکنولوژیک، دیگر آرزو نخواهد بود.
*معلم و روانشناس
۴۷۲۳۲
