به گزارش خبر گزاری نیوز روابط میان پنج کشور آسیای مرکزی و افغانستان در حال گرم‌تر شدن است، آن هم با اجرای طرح‌هایی برای ساخت خطوط ریلی جدید، گسترش تجارت و ایجاد فرصت‌های اقتصادی برای مردم عادی افغانستان.
به گفته تحلیلگران، کشورهای آسیای مرکزی حالا تمرکز خود را روی همکاری‌های عملی گذاشته‌اند؛ همکاری‌هایی که هم منافع اقتصادی دارند و هم به تقویت امنیت منطقه‌ای کمک می‌کنند. به همین دلیل، بازگرداندن افغانستان به عرصه اقتصادی را در اولویت سیاست‌های خود قرار داده‌اند.
صنعت کوشکومبایف، پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات استراتژیک قزاقستان، در گفت‌وگو با اوراسیانت توضیح داد: ما سعی داریم نگاهی عمل‌گرایانه‌تر به افغانستان داشته باشیم، چون اگر دور افغانستان دیوار بکشیم، نه به نفع وضعیت کلی است، نه به سود ثبات و امنیت منطقه. برای همین هم در پروژه‌های اقتصادی با این کشور مشارکت می‌کنیم.
آسیای مرکزی به دنبال بازسازی پیوندهای تاریخی با افغانستان؛ راه‌آهن، تجارت و امید به آینده
کوشکومبایف، پژوهشگر ارشد قزاقستان، در حاشیه مجمع منطقه‌ای CAMCA که ماه گذشته در اولان‌باتور برگزار شد و تمرکز آن بر تقویت همکاری‌های نزدیک‌تر میان آسیای مرکزی، مغولستان، قفقاز و افغانستان بود، اعلام کرد: افزایش تعامل با افغانستان، تلاشی برای احیای پیوندهای تاریخی با همسایه جنوبی است؛ پیوندهایی که نزدیک به ۵۰ سال بی‌ثباتی در افغانستان، آن‌ها را تضعیف کرده است.
تقویت ارتباط کشورهای آسیای مرکزی با افغانستان در سوم ژوئیه شتاب گرفت؛ زمانی که روسیه رسما دولت طالبان را در کابل به رسمیت شناخت. این اقدام می‌تواند مسیر را برای سایر کشورهای آسیای مرکزی نیز هموار کند تا در آینده‌ای نزدیک رویکردی مشابه در پیش بگیرند.
الدانیز گوسینوف، محقق قزاقستانی دانشگاه ابن خلدون استانبول، نیز در همین مجمع گفت: روابط نزدیک‌تر با افغانستان یک بازی برد-برد برای همه طرف‌هاست. او تاکید کرد: سه کشور از پنج کشور آسیای مرکزی با افغانستان مرز مشترک دارند—تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان—و در تلاش هستند با گسترش تجارت، ثبات، امنیت و رفاه را در این کشور ارتقا دهند.
آمارهای تجاری نیز این تغییر را تایید می‌کنند. در سال ۲۰۲۴، حجم تجارت میان ازبکستان و افغانستان به ۱.۱ میلیارد دلار رسید؛ افزایشی نزدیک به ۲۵ درصد نسبت به سال قبل.
در همین حال، حضور بیشتر مقامات طالبان در رویدادهای منطقه‌ای نشان می‌دهد که افغانستان آماده بازگشت به صحنه تجارت منطقه‌ای است.
یکی از محورهای کلیدی تعامل، توسعه مسیرهای حمل‌ونقل جدید است که آسیای مرکزی را از طریق افغانستان به بازارهای جهانی متصل می‌کند. با توجه به جنگ اوکراین، کشورهای آسیای مرکزی که همگی محصور در خشکی هستند، به دنبال جایگزینی برای مسیر سنتی شمالی از طریق روسیه هستند.
ازبکستان، که حتی محصور در خشکی مضاعف است و باید از دو کشور عبور کند تا به آب‌های آزاد برسد، حالا نقشه‌های بلندپروازانه‌ای در سر دارد.
سنجر والیف، پژوهشگر مرکز مطالعات سیاست خارجی ازبکستان، در نشست CAMCA گفت: ما استراتژی درازمدتی برای بازسازی ارتباطات با آسیای جنوبی داریم، چون گزینه‌ای جز این نداریم.
ازبکستان از طرح احداث کریدور ریلی افغانستان حمایت می‌کند؛ طرحی که از ترمذ در مرز ازبکستان آغاز می‌شود و از طریق کابل به پیشاور در پاکستان می‌رسد.
هم‌اکنون، ترمذ میزبان یک مرکز لجستیکی پیشرفته با نام “ترمذ کارگو” است که به منظور تسهیل حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای کالاها به داخل و خارج افغانستان ایجاد شده است.
از سال ۲۰۱۱، خط آهنی که ازبکستان آن را احداث کرده، شهرهای حیرتان و مزار شریف را به هم متصل می‌کند. این خط، مسیر اصلی واردات افغانستان از آسیای میانه است و از طریق پل دوستی که از رود آمو عبور می‌کند، به شبکه ریلی ازبکستان در ترمذ متصل می‌شود.
در ماه فوریه، اعلام شد که پس از تکمیل مطالعات امکان‌سنجی، فاز بعدی این پروژه یعنی توسعه خط آهن به سمت هرات آغاز خواهد شد؛ حرکتی که می‌تواند در نهایت دسترسی ازبکستان را به خلیج فارس ممکن کند.
همزمان، قزاقستان و ترکمنستان نیز روی پروژه‌ای دیگر متمرکز شده‌اند که از مسیر افغانستان می‌گذرد. قزاقستان ۵۰۰ میلیون دلار برای این پروژه اختصاص داده که از تورغندی در مرز ترکمنستان آغاز می‌شود و از طریق هرات و قندهار به اسپین بولدک در مرز پاکستان می‌رسد. این مسیر ظرفیت اتصال آسیای مرکزی به بنادر و بازارهای پرجمعیت جنوب آسیا را دارد.
والیف اما در مورد چالش‌ها هشدار داد. او گفت: زمین‌های کوهستانی، نیاز به مهندسی پیشرفته و سرمایه‌گذاری‌های سنگین دارند. همچنین، بی‌ثباتی‌های امنیتی در افغانستان و منطقه، مثل درگیری ۱۲ روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی یا تنش‌های پاکستان و هند، ممکن است روند اجرای این پروژه‌ها را تحت تاثیر قرار دهد.
والیف با اشاره به تردیدهای موجود در مورد توانایی حکومت فعلی افغانستان برای تامین امنیت این خطوط، گفت: ما در ازبکستان باور داریم که با حمایت سیاسی، مشارکت نهادهای مالی بین‌المللی و همکاری فنی، این چالش‌ها قابل حل هستند.
در کنار توسعه حمل‌ونقل و تجارت، تمرکز کشورها بر ایجاد فرصت‌های شغلی برای مردم افغانستان نیز پررنگ شده است. نمونه آن، منطقه آزاد “ایرتوم” در ترمذ است که سال گذشته افتتاح شد و به افغان‌ها امکان می‌دهد تا ۱۵ روز بدون ویزا وارد آن شوند. این منطقه ۳۵ هکتاری شامل مراکز خرید، تفریح، خدمات بهداشتی و آموزشی در محیطی امن است.
